Những lớp truyền nghề
Có dịp về thăm buôn Dơng Bắc, xã Yang Tao, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk chúng tôi may mắn được chứng kiến cảnh làm gốm của người dân nơi đây. Dưới bóng cây me trước hiên nhà sàn truyền truyền thống giữa buôn, những phụ nữ Mnông, người giã đất, người tạo phôi, người nặn sản phẩm…; ai nấy đều hào hứng phấn khởi khi có khách thích thú tham quan, trải nghiệm nghề làm gốm thủ công của họ.
Được biết, đây là lớp học truyền dạy và thực hành nghề làm gốm thủ công của người Mnông tại xã Yang Tao. Lớp truyền dạy này do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk mở, từ nguồn vốn Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719). Lớp học gồm 20 phụ nữ người Mnông đến từ 6 thôn, buôn trên địa bàn xã Yang Tao
Tỉ mỉ hướng dẫn cho học viên cách tạo phôi sản phẩm, bà H’Phiết Uông, nghệ nhân làm gốm lớn tuổi nhất xã chia sẻ: Trước đây, sản phẩm gốm Yang Tao không chỉ có mặt ở khắp các buôn làng Tây Nguyên, mà còn được bà con đồng bào DTTS duyên hải miền Trung tìm mua về sử dụng. Rồi đồ gốm sứ sản xuất công nghiệp chiếm lĩnh thị trường, sản phẩm gốm Yang Tao còn ít người mua. Người làm gốm bỏ nghề làm nương rẫy, nghệ nhân duy trì nghề làm gốm chỉ còn vài người. “Giờ đây tôi rất mừng vì có cơ hội truyền nghề cho các cháu trẻ tuổi; hy vọng thế hệ trẻ nhận ra giá trị văn hóa của nghề để có ý thức bảo tồn, phát huy”.
Nhiều nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Tây Nguyên cho rằng, nghệ thuật làm gốm của người Mnông ở Yang Tao này là một loại hình di sản văn hóa phi vật thể đặc biệt. Bởi khắp vùng đất Tây Nguyên, bây giờ chỉ có người Mnông Rlăm nơi đây còn làm gốm hoàn toàn thủ công theo cách cực lỳ độc đáo. Bởi vậy lớp học được mở ra, với mong muốn hồi sinh lại nghề gốm đang có nguy cơ mai một; đồng thời, trong tương lai phát triển thành sản phẩm du lịch của địa phương.
Ngoài lớp truyền dạy và thực hành nghề làm gốm thủ công của người Mnông tại xã Yang Tao, mới đây Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk vừa tổ chức Lễ ra mắt Câu lạc bộ dệt thổ cẩm của người Ê Đê buôn Drai H’ling và Khai giảng Lớp hướng dẫn, truyền dạy dệt thổ cẩm truyền thống của người Ê Đê.
Câu lạc bộ không chỉ nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống dân tộc Ê Đê, mà còn nhằm động viên, khích lệ đồng bào DTTS, tích cực tham gia vào hoạt động bảo tồn bản sắc văn hóa, phát huy vai trò chủ thể trong việc nhân rộng mô hình bảo tồn văn hóa truyền thống.
Gắn với phát triển du lịch
Xã Yang Tao, huyện Lắk có đến 96% đồng bào dân tộc Mnông sinh sống, với những giá trị văn hóa độc đáo. Trong đó, các nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, đan lát và nghề làm gốm thủ công vẫn được một số người lớn tuổi trong các buôn duy trì.
Bà H’Loan Uông, Chủ tịch UBND xã Yang Tao chia sẻ: Lớp truyền dạy và thực hành nghề làm gốm thủ công của người Mnông, có ý nghĩa rất lớn trong công tác bảo tồn nghề truyền thống của địa phương, động viên, khuyến khích bà con lan tỏa đến thế hệ trẻ giữ gìn nghề truyền thống.
Hiện nay, trên địa bàn xã cũng đã hình thành một số điểm du lịch theo mô hình cộng đồng và cũng đã có nhiều đoàn khách ghé thăm làng gốm. Xã cũng định hướng kết nối các điểm du lịch với làng gốm tạo thành tour du lịch. Để phục hồi nghề gốm, đến nay xã đã quy hoạch vùng đất khoảng 2ha và đang chờ có kinh phí, nhà đầu từ tâm huyết đầu tư phát triển làng nghề truyền thống này.
Cùng chung định hướng bảo tồn nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch, ông Từ Văn Hợi, Chủ tịch UBND xã Hòa Xuân, TP.Buôn Ma Thuột nhấn mạnh: xã Hòa Xuân rất quan tâm công tác bảo tồn, phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc thiểu số. Việc thành lập Câu lạc bộ và mở lớp hướng dẫn, truyền dạy dệt thổ cẩm truyền thống của người Ê Đê chính là bước khởi đầu. Chính quyền địa phương, các nghệ nhân, các học viên cần nỗ lực hơn nữa để bảo tồn, khôi phục, phát huy giá trị văn hóa nghề thủ công truyền thống của đồng bào dân tộc Ê Đê, gắn với phát triển du lịch cộng đồng trong thời gian tới.
Theo ông Lại Đức Đại, Phó Giám đốc Sở Văn Hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk, dự án 6 thuộc Chương trình MTQG 1719, là một giải pháp hữu hiệu, giúp công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc, độc đáo của các DTTS được triển khai kịp thời và có hiệu quả. Các lớp truyền dạy sẽ mở ra cơ hội phát triển cho nghề truyền thống.
Cũng theo ông Đại, thực hiện nội dung Dự án 6, năm 2023 Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk đã tổ chức 3 lớp truyền dạy đánh chiêng, nhạc cụ dân tộc, dân vũ tại huyện Ea H’leo, Krông Búk và huyện Lắk; 2 lớp truyền dạy nghề gồm truyền dạy và thực hành nghề làm gốm thủ công của người Mnông tại xã Yang Tao (huyện Lắk) và hướng dẫn, truyền dạy dệt thổ cẩm truyền thống của người Ê Đê xã Hòa Xuân (TP.Buôn Ma Thuột); 1 Câu lạc bộ dệt thổ cẩm của người Ê Đê buôn Drai H’ling.
Các lớp truyền dạy nghề truyền thống sẽ giúp chính quyền địa phương thực hiện hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục thế hệ trẻ tự hào, tự tôn dân tộc và nâng cao ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy nghề thủ công truyền thống của dân tộc mình.
Bên cạnh đó, góp phần phát triển ngành nghề truyền thống gắn với du lịch, từng bước nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh của các sản phẩm làng nghề. Đặc biệt, giúp cải thiện nâng cao thu nhập cho người dân, giải quyết việc làm cho người lao động, góp phần giảm nghèo bền vững.